Değerli Meslektaşımız,
Her gün yazılı/görsel basında ve sosyal medyada, sağlık alanına ilişkin haber, ilan, paylaşım gibi adlar altında tanıtım kurallarını ihlal eden, açık ya da örtülü reklam niteliğinde yayınlarla karşılaşılmaktadır. Oysa bilindiği gibi “sağlık hizmetleri” alanı, tanıtıma önemli sınırlamalar getirilen, reklamınsa bütünüyle yasaklandığı bir alandır. Getirilen bu sınırlamaların amacı, insan sağlığı ve bu kapsamda insan haklarını korumak, insanların kâr, rekabet ve benzeri amaçlardan kaynaklanan eylemlerden zarar görmelerini engellemektir.
Ülkemizde hekimlik uygulamalarının esaslarını belirleyen temel yasa olan 1219 Sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’un 24. maddesi ile bu maddeye paralel olarak düzenlenmiş olan Tıbbi Deontoloji Tüzüğü’nün 9. maddesine göre hekimlerin adlarını, Tıpta Uzmanlık Tüzüğü’ne göre kabul edilmiş olan ihtisaslarını, akademik unvanlarını, hasta kabul ettikleri mahal ile muayene saatlerini bildiren ilanlar verebilmeleri mümkün olup “diğer suretlerle ilan, reklam, vesaire yapmaları memnudur”. 1219 Sayılı Yasa’da yer alan “memnudur” ibaresi, çok açık ve kesin bir yasağı ifade etmektedir.
Hekimlerin uymaları gereken etik kuralların gösterildiği Tıbbi Deontoloji Tüzüğü’nün 8. maddesinde de tabiplik ve diş tabipliği mesleklerine ve tedavi müesseselerine, ticari bir veçhe (görünüm) verilemeyeceği, hekimlerin yapacağı yayınlarda tababet mesleğinin şerefini üstün tutmaya mecbur oldukları, ne suretle olursa olsun yazılarında kendi reklamlarınıyapamayacakları belirtilmektedir.
Hekimlik Meslek Etiği Kurallarının “Ticari Amaç ve Reklam Yasağı” başlıklı 11. maddesine göre de “Hekim, mesleğini uygularken reklam yapamaz, ticari reklamlara araç olamaz, çalışmalarına ticari bir görünüm veremez; insanları yanıltıcı, paniğe düşürücü, yanlış yönlendirici, meslektaşlar arasında haksız rekabete yol açıcı davranışlarda bulunamaz. Hekim, yayın araçlarıyla yapacağı duyurularda, varsa Tababet Uzmanlık Tüzüğü'ne göre kabul edilmiş olan uzmanlık alanını, çalışma gün ve saatlerini bildirebilir.”
Bu genel düzenlemeler, hekimlik mesleğine ve tedavi kurumlarına ticari bir görünüm verilmesini ve bu alanda reklam yapılmasını tartışmaya yer bırakmayacak şekilde yasaklamaktadır. Bu yasak sadece hekim tarafından yapılan reklamları değil, üçüncü kişi tarafından hekim lehine yapılan reklam faaliyetlerini de kapsayıcı niteliktedir. Nitekim Tıbbi Deontoloji Tüzüğü’nün m. 8/3 düzenlemesinde yer alan, hekimlerin gazetelerde ve diğer yayın organlarında reklam niteliğinde teşekkür ilânları yazdırma yasağı bu yaklaşımın ürünüdür.
Hiçbir biçimde ticari bir alan olarak düşünülemeyecek olan sağlık hizmeti sunumunda, hekimler ve hastalar arasında aracılık etmek ve aracıdan yararlanmak yasak faaliyetlerdendir. Bu yasak Hekimlik Meslek Etiği Kurallarının 14. maddesinde; “Hekim öteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi çıkar karşılığı hasta gönderemez. Hekim, hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz.”denilmek suretiyle açıkça ifade edilmiştir. Bu tür eylemler 6023 sayılı Türk Tabipleri Birliği Kanunu ve bu Yasaya dayalı olarak çıkarılan Türk Tabipleri Birliği Disiplin Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde disiplin cezası gerektiren eylemlerdendir.
Bu noktada aracılık (simsarlık) edenlere ilişkin yaptırımlar da 6023 sayılı Yasada gösterilmiştir. Anılan Yasanın 64. maddesinin 1. fıkrası uyarınca; “Ücret ve her hangi bir menfaat mukabilinde tabiplere iş getirenler veya delalet edenlere, üç aydan bir seneye kadar hapis cezası verilir.”
Bütün bu düzenlemeler uyarınca reklam ve meslektaşlar arası haksız tıp dışı rekabete yönelik her türlü faaliyet, tıbbi deontoloji kurallarına aykırıdır.
Ancak bazı hekimler, sağlık kuruluşları ve aracılık faaliyeti yapan ticari kuruluşlar bu kuralları yok sayarak etik dışı faaliyetlerin içinde yer almaktadırlar. Bugün “sosyal medya ve paylaşım alanı” olarak lanse edilen internet sitelerine üyelik bedeli ödeyen hekimlerin, bazı olanaklardan yararlandıkları, ödedikleri ücrete göre arama motorlarında (google, yahoo vb.) diğer meslektaşlarının önünde görünür olmalarının sağlandığı, yine ödemeleri ölçüsünde daha vasıflı ve iyi hekimler olduklarını belirtecek şekilde puanlamalar yapılarak öne çıkarıldıkları görülmektedir. Ayrıca bu sitelerde gerçekte hasta olup olmadıkları bilinmez kişilerin adıyla hekimler hakkında yorumlar yapılmakta ve teşekkür edildiğini belirten süslü anlatımlara yer verilmektedir. Dahası bu siteler tarafından randevular düzenlenmekte ve hekimlere hasta yönlendirilmektedir.
Yine mevzuata göre, ancak sağlığı koruyucu bilgilendirme yapılabileceği halde hekimler ve sağlık kuruluşları tarafından internet ortamında tedavi edici sağlık hizmetine ilişkin bilgiler verilmektedir.
Ayrıca Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nin 5. maddesinin (ğ) bendinde de açıkça belirtildiği üzere hastaların tedavi öncesi ve sonrasına ait ifade ya da görüntülerine yer verilemeyeceği halde internet ortamında bu yasak açıkça ihlal edilmekte, hekimlerin internet sitelerinde, facebook, instagram, youtube gibi ortamlarda yaygın olarak hastaların fotoğrafları yayınlanmaktadır.
İyi hekimlik değerlerinin ve mesleğimizin saygınlığının korunması adına, yasal düzenlemelerde de açıkça ifade edilen bu tutum ve davranışlardan kaçınacağınıza olan inancımızı ifade ederek çalışmalarınızda başarılar dileriz.
